kwiecień 2025

Gdy wspominamy Przemyśl to od razu kojarzymy to miasto ze wspaniałym dworcem kolejowym i postacią dzielnego wojaka Szwejka, który trzyma w ręku kufel, siedzi na skrzyni z amunicją i ćmi swoją ulubioną fajkę. A jak już o fajkach mowa to we wspomnieniach pojawia się zabytkowa Wieża Zegarowa z muzeum, w którym jest ogromna ekspozycja tych „przedmiotów dla palaczy” oraz inna ciekawa wystawa …dzwonów. Ale Przemyśl to również wspaniałe kościoły, cerkwie i zamek, które warto zwiedzić przebywając w tym regionie. A właśnie, jaki to region?

Stykają się tu trzy krainy geograficzne: Pogórze Przemyskie i Dynowskie oraz Kotlina Sandomierska. Od lat wiódł tu szlak handlowy łączący wschodnią i zachodnią Europę, a najstarsze ślady pobytu człowieka pochodzą sprzed 30 000 lat p.n.e.

W średniowieczu od X wieku na wzgórzu zamkowym stał gród, który był terenem walk władców Polski, Rusi i Węgier. Od 1018 roku Bolesław Chrobry spowodował, że miasto znajdowało się w granicach Polski. Później bywał tu inny król Bolesław Śmiały, a na przełomie X i XI wieku Przemyśl został księstwem pod panowaniem ruskiej dynastii Rurykowiczów.

Do Polski wrócił za czasów Kazimierza Wielkiego w 1340 roku. Król Kazimierz nie byłby sobą, gdyby nie zamienił grodu w murowany zamek. Później miasto trafiło pod panowanie węgierskie, a od 1397 roku władał nim książę opolski Władysław. Za jego czasów dotarli tu ze Śląska rzemieślnicy, chłopi i rycerze.

Częstym gościem zamku w Przemyślu bywał Władysław Jagiełło. Pod koniec XIV wieku założono tu szkołę katedralną związaną z Akademią Krakowską, ale miasta nie omijały klęski. Napadali na nie wielokrotnie Tatarzy. Największe straty spowodowali jednak Wołosi w 1498 roku. Po zdobyciu Przemyśla przez hospodara wołoskiego Stefana Wielkiego, został złupiony przez żołnierzy, a potem spalony.

Okres świetności dla Przemyśla to czasy królów Zygmunta I Starego oraz jego syna Zygmunta II Augusta. Wtedy wybudowano w mieście fabrykę papieru, wodociągi, otwarto pierwszą aptekę oraz wybrukowano ulice, a liczba mieszkańców wynosiła ponad 6 tysięcy.

Niestety pożar, który wybuchł w 1638 roku zniszczył prawie całe miasto. Dziesięć lat później miasto oblężone przez wojska kozackie odparło najeźdźców, a wiąże się z tym ciekawa historia. Mieszczanim o nazwisku Gil niczym Skrzetuski ze Zbaraża przekradł się nocą, aby sprowadzić pomoc. Dotarł do Sośnicy, gdzie przebywał właściciel Żurawicy Karol Korniakt. Zebrał on kilka tysięcy własnego wojska i ruszył do Medyki by uderzyć na tyły wroga. Obóz kozacki zdobyto, a w walce zginął ataman Kopystyński.

W czasie "potopu" Przemyśl mimo dwukrotnego oblężenia ( Szwedzi oraz wojska siedmiogrodzkie Rakoczego) również nie został zdobyty.

Po pierwszym rozbiorze Polski Przemyśl znalazł się w Austrii. Wtedy mimo protestów rozebrano ratusz oraz mury miejskie. W XIX wieku Austriacy zamienili Przemyśl w twierdzę, którą wielkością przerastała jedynie budowla w Verdune. W czasie I wojny światowej licząca ok. 130 tys. żołnierzy Twierdza Przemyśl przeszła trzy oblężenia. Poddała się Rosjanom podczas drugiego oblężenia (22.03.1915). W czerwcu 1915 roku do miasta wkroczyły wojska niemieckie oraz austriackie, a Rosjanie wycofali się z miasta i twierdzy.

W okresie międzywojennym Przemyśl był trzecim, co do wielkości w Polsce południowo-wschodniej miastem po Lwowie i Krakowie. Początek II wojny światowej to naloty bombowe i wkroczenie wojsk niemieckich 15 września 1939 roku. Już dwanaście dni później Przemyśl w ramach umowy niemiecko-sowieckiej został zajęty przez Armię Czerwoną. Niemcy w tym krótkim czasie zdążyli rozstrzelać 200 osób narodowości żydowskiej oraz spalić i zniszczyć zabytkowe bożnice.

Od września 1939 do czerwca 1941 wzdłuż Sanu przebiegała niemiecko-sowiecka granica państwowa. Po ataku hitlerowców na Związek Radziecki zaciekłe walki toczyły się w Przemyślu przez pięć dni. Zniszczeniu uległo 44% zabudowań i wymordowano 29 tysięcy mieszkańców.

Przemyśl to miasto, które koniecznie trzeba odwiedzić. Ciekawe muzea, wspaniałe kościoły i cerkwie oraz ślady powieści Jarosława Haszka to wystarczające powody, aby spędzić tu przynajmniej jeden dzień.

Informacje praktyczne:

W Twierdzy Przemyśl w lipcu odbywają się corocznie Wielkie Manewry Szwejkowskie organizowane przez Przemyskie Stowarzyszenie Dobrego Wojaka Szwejka, który wg Jarosława Haszka został tu uwięziony po tym jak z ciekawości założył rosyjski mundur i został wzięty za szpiega.

Nawet, jeśli przybędziecie do Przemyśla inną drogą niż kolej to koniecznie zobaczcie zabytkowy, zbudowany w XIX wieku, budynek stacji Przemyśl Główny.

Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej utworzone w nowoczesnym budynku niestety już po ostatniej naszej wizycie w tym mieście czynne od wtorku do niedzieli (czwartek dzień bezpłatny) w godzinach 9:00-16:00 (wt-sb) i 11:00-15:00 (niedziela). Czas zwiedzania ok. 45 minut. Bilet normalny 22 zł, ulgowy 11 zł.

Muzeum Dzwonów i Fajek w zabytkowej Wieży Zegarowej czynne w tych samych godzinach, a bezpłatny dzień to wtorek. Bilety w tej samej cenie. Z wieży wspaniała panorama na przemyską starówkę.

Muzeum Historii Miasta Przemyśla – godziny i bilety jak do pozostałych obiektów. Dzień bezpłatnego zwiedzania to środa. Można zakupić bilet łączony do trzech obiektów. Normalny kosztuje 40 zł, a ulgowy 20 zł.

Zamek Kazimierzowski w Przemyślu można zwiedzać codziennie w godzinach 10:00-18:00. Bilet normalny kosztuje 8 zł, ulgowy 5 zł.

Podziemna trasa turystyczna obejmująca kilkanaście piwnic ratusza możliwa do zwiedzania od stycznia do końca kwietnia od wtorku do soboty w godz. 9.00 – 16.00 (ostatnie wejście 14.30), a w niedziele 11.00 – 15.00 (ostatnie wejście 13.30). W sezonie czynna o godzinę dłużej. Więcej informacji pod numerem telefonu: 16 648 30 52.

Lokalizację przedstawiamy w linku oraz na mapie zamieszczonej niżej.